O cyberprzemocy. Premiera publikacji OSE

Niemal 40 proc. nastolatków doświadczyło wyzywania w internecie, a co czwarty był ośmieszany (24,3 proc.) lub poniżany (22,2 proc.) – dowiadujemy się z badania „Nastolatki 3.0” . Według innego raportu NASK – „Agresja i przemoc seksualna w internecie„ – blisko jedna czwarta (23 proc.) młodych ludzi padła ofiarami mowy nienawiści ze względu na płeć. Aż 70 proc. pokrzywdzonych w wyniku cyberprzemocy seksualnej nikomu o tym nie powiedziało. Te wyniki jasno pokazują, że cyberprzemoc stała się codziennością wielu uczniów.

– To właśnie z myślą o nich i ich bezpieczeństwie w internecie, w ramach programu Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (OSE), przygotowaliśmy drugi tom serii „Zdrowiej online” – publikację „O cyberprzemocy i hejcie w sieci„. Chcemy, żeby ten zbiór felietonów przybliżył nauczycielom i rodzicom, czym jest agresja w sieci i dał im konkretne podpowiedzi, jak mogą reagować na różne sytuacje w świecie online – mówi Joanna Dębek, kierowniczka Zespołu Programów Edukacyjno-Informacyjnych w NASK.

O czym jest publikacja?

„O cyberprzemocy i hejcie w sieci” – to zbiór wiedzy i porad na temat cyberbullyingu oraz ryzykownych zachowań w internecie.

Autorzy przedstawiają, jakie formy może przybierać internetowa agresja, jakie są jej przyczyny i jaką rolę w jej ograniczaniu odgrywają świadkowie przemocy. Zwracają też uwagę na problem oversharingu – czyli nadmiernego dzielenia się prywatnymi treściami, które mogą stać się paliwem dla hejtu.

W publikacji znalazł się też obszerny fragment o tym, co budzi dziś wiele niepokoju – jak sztuczna inteligencja sprzyja tworzeniu i rozprzestrzenianiu nienawistnych treści. Eksperci poruszyli także temat szokujących materiałów w sieci i ich rosnącej popularności.

– Jednym z ważniejszych wątków publikacji jest budowanie cyfrowej odporności – kompetencji, które pomagają młodym użytkownikom internetu radzić sobie z trudnymi sytuacjami, zachować zdrowie psychiczne i emocjonalne oraz bezpiecznie poruszać się w sieci – opowiada Joanna Dębek. – To niejako odpowiedź na wszystkie zagadnienia, które poruszyliśmy w felietonach.

Autorki felietonów – Anna Borkowska, Marta Witkowska i Katarzyna Gańko z NASK – wskazują narzędzia, które mogą wykorzystać rodzice, nauczyciele, psychologowie i inni dorośli wspierający dzieci i młodzież.

– Wierzymy, że tylko poprzez wspólne działania można tworzyć cyfrową przestrzeń, która sprzyja rozwojowi, wolną od przemocy i hejtu – dodaje ekspertka NASK.

Cyberprzemoc – realne zagrożenie

Jednym z największych wyzwań związanych z cyberprzemocą jest jej ciągłość. W odróżnieniu od tradycyjnych form przemocy nie ogranicza się ona do konkretnych sytuacji czy miejsc. Krzywdzące treści mogą być wielokrotnie udostępniane, kopiowane i komentowane, przez co ofiara doświadcza przemocy wciąż na nowo. Skutki przemocy online często są więc dotkliwsze niż te, z którymi możemy mieć do czynienia w świecie offline.

Długotrwały stres, poczucie wstydu, izolacja od rówieśników czy spadek samooceny – to tylko część konsekwencji, z jakimi mierzą się dzieci i młodzież doświadczający agresji w sieci. U niektórych młodych osób cyberprzemoc prowadzi nawet do kryzysów psychicznych, które wymagają specjalistycznej pomocy. Pamiętajmy, że ofiarami stają się nie tylko uczniowie postrzegani jako „słabsi”. Każdy, kto aktywnie korzysta z internetu, może znaleźć się w sytuacji, w której granice zostaną przekroczone.

Empatia jako przeciwwaga dla hejtu

Na szczęście istnieje coś, co może skutecznie osłabiać siłę hejtu – to empatia.

Umiejętność ponoszenia odpowiedzialności za własne słowa i czyny sprawia, że zanim naciśniemy „wyślij”, zastanawiamy się, jak druga osoba odbierze nasz komentarz czy żart. Dzięki empatii świadkowie przemocy w sieci częściej reagują. Zamiast biernie obserwować – stają po stronie krzywdzonego. W ten sposób budują kulturę wsparcia, która może stać się przeciwwagą dla hejtu.

Zwracał na to uwagę wicepremier, minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski, który we wrześniu ogłosił, że hasłem roku szkolnego 2025/2026 będzie „Włącz szacunek. Wyłącz hejt”. Premiera publikacji „O cyberprzemocy i hejcie w sieci„ wpisuje się w działania zaplanowane w ramach tej kampanii, takie jak konkurs „Broń się w necie„, tworzenie materiałów edukacyjnych czy wsparcie psychologiczne dzieci i młodzieży za pośrednictwem infolinii 116 123.

Więcej informacji o kampanii w aktualności „Włącz szacunek. Wyłącz hejt – rok działań przeciwko cyberprzemocy” na stronie gov.pl.

Zachęcamy do przeczytania także „O cyfrowej higienie”, czyli pierwszego tomu serii „Zdrowiej online”.